Te whakapakari i tō tātou Marautanga ā-Motu

Nā te mahi tahi, kua whakatauria e mātou ngā panonitanga whai hua tonu ki tō tātou marautanga ā-motu mai i te tau 2007.

Ko te marautanga ā-motu mō ngā kura, arā te New Zealand Curriculum (NZC) me Te Marautanga o Aotearoa (TMoA), koia nei te tūāpapa o ngā tikanga ka whāia e koe i ō mahi, hei tumuaki hoki, hei kura māhita, hei kaiako hoki, i te akomanga.

Ko tā mātou hōtaka panoni tau-maha he whakahou, he whakahoahoa, he whakapakari ake anō i tō tātou marautanga, me ngā pūnaha assessment me te aromatawai, ā, kia hāngai rawa ki ērā marautanga whai mana i te ao.

Ko ngā panonitanga e whakaritea ana e mātou he hora i te katoa o ngā kaupapa ka whakaakohia, tae atu ki te raupapa e whakaakohia ai mō ia tau o te kura, ngā tikanga whakaako ka whāia e ngā kura māhita me ngā kaiako i te akomanga, ngā taputapu me ngā tikanga assessment me te aromatawai ka whakamahia e ngā kura māhita me ngā kaiako ki te aroturuki me te tuku urupare mō ngā kokenga o te tauira me te ākonga.

He aha te take kei te whakapakarihia te marautanga ā-motu?

E tika ana kia whaitake tonu te marautanga ā-motu, i tēnei wā tonu me te anamata. Ko te tikanga kia ōrite anō tōna mana ki ērā marautanga ā-ao nei, kia whai taunakitanga, ā, kia noho hei tūāpapa mō ngā mahi akoranga puta noa i Aotearoa (otirā ki te tiro mēnā ka hāngai tonu ki ngā kura me ngā kura arareo Māori ki te tutuki ngā mahi kua tohua mā ō rātou momo kura motuhake hei kawe).

Ko ngā panonitanga kua whakatauria e mātou, he mea kohia i te taunakitanga, ngā tirohanga whānui me ngā wheako kua tōia mai i te wā i whakamahia ai ngā marau e rua, tae atu ki ngā urupare ōkawa me ngā whakaaro mai i ngā momo rōpū puta noa i te rāngai mātauranga.

Ko tō mātou marautanga ā-motu kua whakapakarihia ake he mātauranga haumako, i tūāpapahia ki te mātauranga ako me te noho ōrite ā-motu nei – e riro ai ki ngā ākonga tēnei mātauranga whai mana i te ao, ahakoa te kura haere atu ai rātou.

Ko tā mātou kia mārama, kia māmā ake te whakamahi i te NZC me te TMoA – te tautoko i ngā kura māhita me ngā kaiako katoa ki te whakapiki i ngā tutukitanga me te whakaiti i te tautikanga kei te takahia.

Ko tā mātou kia arotahi ngā kura māhita me ngā kaiako ki te whakatinana i ngā akoranga kia rangona i te akomanga. Mā te whakatakoto i ngā kokenga aronga whānui, mārama hoki i te marautanga ā-motu, ko te whāinga ia kia whai aronga whānui ngā kura māhita me ngā kaiako mō ngā kaupapa hei whakaako, me pēhea te whakaako, āhea hoki whakaako ai, kia kore ai e riro māu tonu e hanga i ngā raupapatanga.

Pērā ki a koe nā, ko tā mātou kia whai wāhi anō koe ki te whakapau kaha, te whai anō i tāu i ngākaunui ai ki te hanga i ngā hōtaka whakaakoranga, akoranga hiranga rawa atu, hei whakatipu i te hōhonutanga o te whakaaro me te whāngai hoki i tēnei mea o te aroha ki te ako.

Ko tā mātou hiahia anō mō ngā tauira me ngā ākonga– tae atu ki te hunga tautoko i a rātou – ko te whai mārama ki ngā mea e ako ana rātou me ngā kokenga i a rātou e whai ana i tēnei ara akoranga. E tutuki ai tēnei āhuatanga, e whakarite ana e mātou i te NZC me TMoA ki ngā tūārere e 5 mō te akoranga me te whakatakoto i ngā raupapatanga ā-tau mō ngā whakaakoranga, akoranga hoki.

Anei ngā tūārere:

He mea nui ki a mātou kia mārama tonu ngā tauira me ngā ākonga kei te pēhea te haere o ngā mahi, ā, kei te kitea e ngā mātua me ngā whānau i ēnei kokenga hoki. Nā tērā, i te taha anō i te whakahoutanga o ngā kai o roto o te marautanga ā-motu, ka tukuna tonu e mātou ngā taputapu assessment, aromatawai hoki me ngā aratohu hei tautoko i a koe kia auau tonu tō whakamahi. Mā te whakamahi i ēnei taputapu, ka taea tō aroturuki i ngā kokenga me te tautohu i ngā mahi whai hua, me ngā wāhi hei whakapai ake, me ngā ara wātea hei whakapakari ake i a koe.

Ko te otinga atu, ko tō mātou hiahia mō te marautanga ā-motu kua whakapakaritia, tae atu ki ngā tikanga whakaako kounga me tētahi tikanga e hāngai ana ki ngā mahi assessment, aromatawai hoki, e rongo ai ngā tauira me ngā ākonga i tō rātou ake pitomata me te pakari haere i te akomanga, i tōna ao hoki, ahakoa ngā āhuatanga kei runga i tēnā, i tēnā, ahakoa kei tēhea kura rānei.

Te ara whakatinana i ngā panonitanga

E whakamānawa ana mātou kia whai hua te tuku atu me te whakatinana i te marautanga ā-motu kua whakapakarihia. Ko te tikanga o tēnei kia tukuna ngā ratonga me ngā mahi tautoko e taea ai te whakamahi i tētahi marautanga mārama, whai hanganga, whai taunakitanga hoki i ngā kura auraki me ngā kura.

Ko te ara e whai ana mātou he tautoko atu, he whakapakari hoki i ngā āheinga o ngā kaiako me ngā kaiārahi mā:

• Ngā akoranga me ngā whakawhanaketanga pūkenga ngaio
• Ngā rauemi marautanga
• Ngā aratohu me ngā taputapu mā ngā kaiako me ngā kaiārahi
• Ngā tautoko kaimahi

E arotahi anō ana mātou kia mārama tonu ngā whakawhitinga kōrero me ngā kiripānga e mōhio ai rātou ki hea haere ai ki te toro atu i ngā tautokoranga me ngā ratonga e wātea ana. Mā tērā e whai wāhi mai ai ngā kura māhita, ngā kaiako, ngā kaiārahi i ngā kura auraki me ngā kura, ngā whānau me ngā poari ā-kura ki tā rātou i hiahia ai e eke ai ngā tauira me ngā ākonga i tētahi pūnaha mātauranga kounga rawa.

Te haerenga i tēnei wā me ngā mahi kei mua

Kua roa mātou ā-rāngai nei e whakawhiti kōrero ana kia whāia tētahi marautanga mārama, ā, taipitopito nei hei tautoko i ngā whakaakoranga me ngā akoranga kounga, ā, kia iti ake ngā mahi kei te kawea e ngā kura māhita me ngā kaiako. Hāunga te ara e whāia nei kia pakari ake te marautanga ā-motu, i ētahi wā i tahuri anō ki te whakatika, i haere tonu ngā mahi whai take ki ngā mahi matua nō mua, ā, ū tonu ana ki ngā kaupapa mahinga tahi.

E mahi tahi nei mātou kia tutuki ēnei whāinga ki te whakapakari i te marautanga ā-motu.

He maha tonu ngā kura māhita, ngā kaiako ngā mātanga tohunga-kaupapa, ngā kaiārahi kura auraki, kura, ngā mātanga hoahoa marautanga kua whai wāhi mai ki tēnei kaupapa mahinga tahi i ngā tau kua taha nei.

Kua tuarihia hoki ngā mahi nei ki ngā rōpū māngai o te rāngai mō ngā urupare tīmatanga, ā, kua arotakea e Te Tari Arotake i te Mātauranga nā rātou nei i whakawhirinaki atu ki ō rātou hoa kōtui kei ngā kura auraki me ngā kura puta noa i te motu, me ngā mātanga o te ao whānui hoki.

Ko ō tirohanga whai hua, o whakakitenga me ngā wheako he mea nui ki te āwhina i a mātou ki te waihanga i te marautanga ā-motu nei me ngā rauemi tautoko, kia hāngai, kia whai take hoki.

Pērā ki ngā whiriwhiringa me ngā mahi arotake motuhake e tautoko ana i te whanaketanga o ngā learning areas me ngā wāhanga ako, ko tā mātou e whai ana ki te whakatinana me te whakatō i ngā panonitanga e taunakitia ana e ngā whakawhitinga kōrero me te rāngai kei te haere tonu. Ko te tikanga o tēnei, ka mahi ngātahi tonu mātou i tō taha me te tautoko i a koe ina whakatinana ana i ngā panonitanga ki ō kura auraki, ō kura me ō akomanga i a tātou e neke whakamua ana i ia o ngā tūārere o te whakatinanatanga.

Te wātaka mō te tuku i te marautanga hou

Ina kāhititia te marautanga ā-motu i te pito o te tau 2026, ā, e whakamahia ana mai i te tau 2027, ko te hiahia a te Kāwanatanga kia whakaritea he wā whakahoutanga auau mō te NZC me TMoA, pērā ki ērā kei ērā atu o ngā whakamanatanga, kia kore anō e mate ki te whakahou i te katoa o te marautanga anō.

Ngā tūārere whakatinanatanga

E toru ngā tūārere whakatinanatanga matua – te whakarite mō ngā panoni, te whakatinana i ngā panoni, me te toitūtanga me te pupuri i ngā panoni. Ahakoa ka kite tonu ngā kura māhita me ngā kaiako i ētahi wā ka inaki tonu ngā tūārere, kua tukua ā-tūārere, ā-raupapa tēnei marautanga hou, e tautokohia ai koe ki te ārahi i ngā panonitanga i ō kura auraki, ō kura me ō akomanga.

Tūārere Tahi – te whakarite mō ngā panoni

I te tūārere tahi, te whakarite mō ngā panoni, ko ngā kura auraki me ngā kura, ngā kura māhita me ngā kaiako ka whai whakaaro rātou ki te whakapakaritanga o ngā kai o te NZC me TMoA, ngā tikanga hou mō te whakaako, te assessment me te aromatawai. Ka whai atu hoki rātou i ngā tautoko kei te wātea – tae atu ki ngā akoranga me ngā whanaketanga ngaio arā, te PLD, ngā rauemi kei te wātea i te ipurangi, ētahi atu rauemi kua utua, te mahi me ngā kaimahi a te Tāhuhu o te Mātauranga me ngā kōtuinga pia-ki-te-pia, tae atu ki ngā Rā Marautanga me ngā Rā Kaiako Anake (i ngā wāhi e tika ana).

Ko ngā tautoko mō ngā mahi assessment me te aromatawai ka aro ki te whakamahi tonu o ngā taputapu, arā te e-asTTle, te PATs me te TWA, me ngā taputapu hou pēnei i te tirotiro weteoro me te Hihira Weteoro, ā, me ētahi atu mahi kua whakamaheretia kia puta ā te tau 2026.

Ko te tikanga o te ara tūārere ki te whakapakari i te marautanga ā-motu e mea ana ka haere tonu ngā whakarite mō ngā panoni ki te whakatinana i ngā panoni tūārere, ā, ki tua.

• Hei tauira – kua whakaputaina ngā wāhanga ako English (0-6) me te maths (0-8) me ngā wāhanga ako Te Reo Rangatira (0-6) me Pāngarau i te Wāhanga 4, 2024, ka inaki i waenganui i te Tūarere tahi me te Tūārere rua mō ngā Tau 0-8.

I a koe e whakarite ana mō te panoni, ka mahi tahi atu te Tāhuhu o te Mātauranga me ERO i tō taha kia mārama ake rātou he pēhea nei tō whakarite i a koe ki te whakatinana i ngā panoni, tae atu ki ngā angitutanga me ngā take kei mua i a koe, i te wā e whakaniko ana i ngā tautoko ina ka hiahiatia.

Tūārere rua – whakatinana i ngā panoni

Ka tīmata te whakatinana i ngā panoni ka herea ana ngā kura auraki me ngā kura kia whakamahia te marautanga ā-motu kua whakahoutia ngā kai o roto. I a koe e whakatinana ana i ngā panoni, kāore he here kia tika i te rā tuatahi. E mōhio ana mātou kei ngā tūārere maha o te whakarite te tangata – ko te mea nui kia tīmata.

Hei tautoko i ngā kura auraki me ngā kura ki te whakatō i ngā panoni, kei te wātea ngā momo tautoko, rauemi hoki.

Implementation Supports (Tāhūrangi)

Tūārere toru – te toitūtanga me te pupuri i ngā panoni

Kāore e mutu noa te whakatinana ka hua ake ana he learning area me ngā wāhanga ako hou kua whakatōpūhia ki ō hōtaka whakaako. E mōhio ana mātou kia tōitu tonu te arotahi, te haumi o tētahi, ka mutu, ka āhua roa tonu te wā kia tangata whenua ngā tikanga hou. Mā ngā raraunga, ngā tirohanga, me ngā urupare mai i a koe ka mahi tonu mātou ki te whakapai ake i ngā tautoko e wātea ana.

Te tautoko i a koe

Ko te panoni whai tikanga, whakaumu pēnei e hua noa ake i te pō - – kia toitū tonu te arotahi, te haumi o tētahi. Hei āwhina i a koe ki te whakarite, ki te tīmata, ā, kia ū ki te panoni, ka noho mātou ki tō taha ki te tautoko i a koe e whakamahi ana i te marautanga ā-motu hou i ōna huanga katoa. Mō te taha ā-motu, ko ngā momo rauemi me ngā arawātea whanaketanga ngaio. Mō te taha ā-rohe, ka wātea tō mātou Curriculum Advisory Service ki te whakarato tautoko ā-tinana.

Ka mahi tonu mātou ki te hui atu me te rāngai i te mea ko te kokeknga, te whai kia tutuki ō tātou kohinga whāinga, ka noho tonu hei kiritōpū, ā, haere ake nei.

Ka tīmata ana koe ki te whakatō i ngā kōrero hou ki ō hōtaka whakaakoranga, akoranga mai i tīmata o te tau 2025, e mōhio ana mātou kei a koe ō tirohanga, ō wheako ka kōrerohia hei taunaki i ngā whakanikoniko, ka mutu ka wātea anō he ara ki te tuku urupare mō ngā kai o roto.

Te āhua o te angitu?

Mā te ara ine, ka aroturuki mātou i te angitutanga o ngā momo tutukitanga maha tae atu ki te whakatutuki i te whāinga a te Kāwanatanga, arā e 80% o ngā ākonga Tau 8 kei te eke, kei te puta te ihu i tua atu i ngā paerewa marautanga kua takoto hāngai ki ō rātou pakeke i te mahi pānui, tuhituhi me te pāngarau ā te tau 2030.

Hāunga ekea ana tēnei whāinga kua para te huarahi kia haere tonu ngā angitutanga ākonga, e mōhiotia ana hoki ko ngā wāhanga ako tūāpapa he mea nui ki ngā akoranga katoa, ka titiro anō mātou ki hea whakapai ake ai hora katoa i te marautanga ā-motu mā te Curriculum Insights and Progress Study me te Tīrewa Mātai.

Kei tua i ēnei inenga, ko tō tātou angitutanga e whakaahuatia ana mā ngā momo putanga maha e herea ana:

• he marautanga ā-motu mārama, me te noho ōrite ā-motu ko ngā kai o roto he mātauranga haumako, ā, i tūāpapahia ki te mātauranga ako
• ka māia ake ngā kura māhita me ngā kaiako, i tēnā, i tēnā tūārere o tā rātou ara akoranga i ngā kaupapa ka whakaakohia, āhea whakaakohia, ā, te āhua o tā rātou whakaako
• e whakamahia ana e ngā kura māhita me ngā kaiako i ngā rawa tino pai me ngā rauemi me ngā taputapu tikanga-mahi assessment me te aromatawai ki te aroturuki i ngā kokenga me te āwhina i a rātou ki te whakautu ki ngā tauira me ngā ākonga e kimi ana i ētahi atu āwhinatanga, whakapakaritanga rānei
• ngā kōtuinga whai hua me te Tāhuhu e pūrongotia ana e ngā kura auraki me ngā kura
• akoranga me ngā whakawhanaketanga pūkenga ngaio
• ngā whakawātanga a ngā kura auraki me ngā kura o ngā arawātea o te akoranga me ngā whakawhanaketanga pūkenga ngaio me ētahi atu rauemi
• e mōhio ana ngā mātua me ngā whānau kei hea e haere ana ā rātou tamariki tae atu ki ngā wāhi kua pakari me ngā wāhi hei whakapai ake, tae atu ki ngā ara āwhina i a rātou kia tipu kia ora.

Ko te otinga atu, ko tō mātou hiahia mō tētahi marautanga ā-motu whai mana ā-ao e whai kanohi mai ai ētahi atu whakamanatanga hei tauiratanga. Ko te mea nui, e hiahia ana mātou kia tautokohia ngā putanga ōrite me te pai rawa mā ngā tauira me ngā ākonga katoa e tō mātou marautanga ā-motu.