He pūtea āwhina mō ngā rauemi rangaranga reo ā-tā me ngā rauemi reo matatini
19 Mahuru, 2024
Hei āwhina ki te hāpai i te koke whakamua o te tamaiti me te whakaiti i te manarite-kore, kei te whakaurua mai e mātou tētahi marautanga whai mōhiotanga, mārama me te raupapa, me te whakarato i ngā akoranga ngaio mō ngā aronga rangaranga reo ā-tā.
I roto i te tautoko i ngā kura ki te whakatinana i ngā aronga rangaranga reo ā-tā, aronga reo matatini hoki, kei te tuku pūtea Te Tāhuhu o te Mātauranga hei āwhina ki te hoko rauemi mō ngā aronga raupapa ki te reo matatini.
- Ka whiwhi ia kura whai Ākonga Tau 0-3 i te $500 i te iti rawa, me ngā pūtea tāpiri ki tēnei ka takea mai i runga i te maha o te rārangi ākonga Tau 0 – 3 i te 1 o Hūrae.
- Ka whiwhi ngā kura i ngā pūtea āwhina tuatahi i te taha o tā rātou tahua moni whakahaere o te 1 o Oketopa (hauwhā tuatoru) i tēnei tau.
- Ka tohaina ngā pūtea i ia tau mō ngā tau e whā e whai ake, ka whakahāngaitia ki te rārangi ākonga o te 1 o Hūrae.
Me pēhea te whakamahi i ngā pūtea
Ko te kaupapa o ngā pūtea āwhina mō ngā rauemi hei whakamahi mā ngā ākonga, ngā kaiako, ā, kei roto pea ko:
- ngā pukapuka ākonga weteoro (mēnā kāore tō kura i te hiahia ki te whakamahi i te Ready to Ready Phonics Plus koreutu, te rangatū pānui Ngā Kete Kōrero rānei),
- ngā pukapuka pikitia reo hohonu kia pakari ai ngā pūkenga kupu kōrero me te aroā,
- ngā whakarāwekeweke (pērā i ngā papariki pū, ngā pū autō, me ngā kāri pikitia pū), me ngā kēmu (ngā mea matihiko, pepa mārō hoki) e tautoko ana i ngā ākonga ki te whakangungu i ngā pūkenga reo matatini.
Ehara i te mea me pau katoa i ngā kura ngā moni i te tau kotahi. Ka taea te waha ki ngā tau maha. Mō ngā rauemi anake tēnei pūtea e tautoko ana i ngā aronga rangaranga reo ā-tā, reo matatini hoki.
Ka hiahia pea ngā kura ki te kōrerorero mō ngā rauemi tōtika ki tā rātou kaiwhakarato PLD rangaranga reo ā-tā, reo matatini rānei. Ka āhei ngā kura ki te hoko rauemi mai i tētahi kaiwhakarato rauemi e hāngai ana ki ngā aronga rangaranga reo ā-tā, aronga reo matatini hoki. Ka hiahia hoki pea ngā kura ki te tatari kia mutu rā anō ā rātou PLD mā ngā kaiako Tau 0 – 3 i mua i te whakatau he aha ngā rauemi hei hoko.
Kāore e whakaaetia te whakamahi i te pūtea hei utu kaimahi, pērā i te utu i ngā haora kaiāwhina, ngā haora kaitiaki pukapuka, ngā haora kaiako, ngā utu ā-tau rānei.
Te Whakaaroaro he aha ngā mea hei hoko
E tautoko ana ngā rauemi kounga kia mārama te whakaako i ngā āhuatanga o tētahi aronga rangaranga reo ā-tā. Arā ko te:
- reo ā-waha
- rārangi kupu
- aroā weteoro
- whakaako me ngā mōhio weteoro whaihanga pūnahanaha
- matatautanga
- tuhi ā-ringa
- aroā
- tātaikupu
- ako i te hanganga tuhinga.
Mēnā ka whakapaua e ngā kura tēnei tohanga ki ngā pukapuka weteoro, kimihia ngā pukapuka he:
- whai i tētahi whānuitanga mārama, raupapa hoki
- mārama ngā momotuhi ki te pānui
- nui haere ake te tuatini (hei tauira, kotahi anake te rerenga kōrero kei tētahi whārangi, ā, ka nui haere ake te rahi o ngā kupu me te tuatini o te rerenga kōrero o te rangatū)
- tika te wetereo me te kārawarawa, ā, kāore he hapa
- tuku arawātea maha mō ngā ākonga ki te whakangungu i ngā tuhinga oro me ngā pū o ngā kupu
- iti te whakamahi i ngā kupu tauhou he rerekē te tauira tuhi mō te whakahua, pērā i te he, te, kī ('is', 'the', 'said') (E pai ana ēnei ki ngā pukapuka weteoro engari kia iti noa.)
Ka āhei ngā kura ki te hoko rauemi tautoko, tae atu ki ngā kāri pū, kēmu hoki. Ko ngā rauemi tautoko tino kounga ka:
- hāngai ki te whānuitanga me te raupapa e whakamahia ana
- tuku arawātea maha kia ngā ākonga hei whakangungu i ngā tuhinga oro me ngā pū o ngā kupu
- tuku arawātea maha hei whakangungu i ngā pūkenga reo matatini hāngai e ako ana tō ākonga (pērā i te weteoro).
I a koe e whiriwhiri ana ki te hoko pukapuka hei tautoko i ngā aronga reo matatini raupapa, he whaikiko pea ēnei tohutohu a Te Puna Mātauranga:
He tohutohu anō ā Lifting Literacy Aotearoa me Dyslexia Evidence Based (DEB) mō ngā rauemi mō ngā aronga rangaranga reo ā-tā:
Ngā rauemi koreutu a Te Tāhuhu o te Mātauranga
Whakarato ai Te Tāhuhu o te Mātauranga i ngā rauemi koreutu, whai kounga hei tautoko i
ngā aronga reo matatini me te Rangaranga Reo ā-Tā. Kia mōhio koe, kei te whakamahia tonutia a Ready to Read Colour Wheel me Junior Journals hei tautoko i te ako i te wāhanga ako Ingarihi me te whakamahi i ngā aronga rangaranga reo ā-tā. (Tirohia te wāhanga ako Ingarihi mō ngā tohutohu mō āhea whakamahi ai i ngā tuhinga). Ka tohaina ēnei ki ngā kura, ā, ka taea ēnei te tono mā Down the Back of the Chair:
Mō ngā ākonga Tau 0-8 kei te ako i roto i te reo Ingarihi, ko ētahi o ngā rauemi e whakaratoa ana e Te Tāhuhu ko:
- ngā pukapuka Ready to Read Phonics Plus
- te Ready to Read Colour Wheel
- ngā Junior Journals
- NGĀ ŪPOKO
- ngā pukapuka mā ngā ākonga e tūhono ana
- ngā Tuhitaka Kura.
Ka kitea ēnei mōhiohio mō ēnei rangatū, ngā PDF o ngā pukapuka, ngā rauemi tautoko kaiako, me ngā ataata e whakaatu ana i ngā kaiako e whakamahi ana i te rangatū Ready to Read Phonics Plus, i Tāhūrangi. Kei roto i ngā rauemi a Te Tāhuhu o te Mātauranga ka puta ā kō ake nei hei tautoko i ngā aronga rangaranga reo ā-tā ko:
- tētahi pukapuka kaiako me ngā aratohu poto mō te whakamahi i ngā rauemi onāianei a Te Tāhuhu hei tautoko i tētahi aronga rangaranga reo ā-tā
- ētahi pukapuka Ready to Read Phonics Plus atu anō mā ngā ākonga
- ngā kāri wetereo Ready to Read Phonics Plus mō te wāhanga Māhuri | Sapling
- CHAPTERS, Junior Journal, me Ngā Tuhitaka Kura 2025.
Mō ngā ākonga Tau 0-8 kei te ako i roto i te reo Māori, ko ētahi o ngā rauemi e whakaratoa ana e Te Tāhuhu ko te:
- Rārangi Pukapuka – ko ngā kohinga puka tohutohu me ngā rangatū tuhitaka whai rauemi tautoko i te kaiako
- Te Kete Kupu – ngā kupu waiwai Māori me ngā whakamahinga reo noa
- Waiata Kōhungahunga – ngā kupu waiata, ngā whakatangitangi me ngā waiata
- Ngā kāri reo Māori Kete – whakapapa, ngā hononga oro pū
- He Kupu I Kore – he kēmu pū me te kupu hei whakapakari i te mōhio ki ngā kupu.
Ko ētahi o ngā rauemi a Te Tāhuhu o te Mātauranga mā ngā ākonga e ako ana i roto i te reo Māori ko te:
- aratohu mā te kaiako mō te Rangaranga reo ā-Tā me ngā waehere QR e hono ana ki tētahi pae tuihono
- ngā rauemi mā te kaiako (TSM) hou me ērā kua whakahoutia mō ngā rauemi onāianei pērā i te rangatū Ngā Kete Kōrero
- ngā pukapuka weteoro hou kei te taumata KKa
- ngā rauemi whakaako me te ako motuhake hou hei tautoko i te weteoro.
Ngā ratonga a Te Puna Mātauranga
Tata ki te 70,000 ngā taitara a Services to Schools a Te Puna Mātauranga hei tautoko i ia wāhanga ako o te New Zealand Curriculum:
Kei roto ko ngā tūmomo pukapuka āhuareka, hiamo hoki puta noa i ngā momo kaupapa, takotoranga hoki.
Ka taea ngā pukapuka te tango e ngā kura katoa i Aotearoa hei tautoko i te whakaako me te ako i te reo ā-waha, te pānui me te tuhituhi:
Te Puna Mātauranga - borrow from us
Mēnā kei te kimi pukapuka koe hei tautoko i ngā aronga rangaranga reo ā-tā, me whakamahi i ngā kīanga pērā i te “picture books with rich language and vocabulary”, te “sophisticated picture books with rhyme and repetition” rānei, te “high interest nonfiction to support instructional writing" rānei ki tō tono pukapuka, ā, ka tīpakohia e Te Puna Mātauranga ngā tūmomo pukapuka pērā māu.
Mēnā 100, iti iho rānei ngā ākonga o tō kura, ka āhei koe ki te rehita mō te kaupapa whāiti a Standing Order, ā, ka tukuna atu ngā tūmomo pukapuka āhuareka, hiamo hoki hei tautoko i ngā mahi pānui i tō kura. Mā te kaupapa nei e utu i te tuku atu ki a koe.